[ Pobierz całość w formacie PDF ]

drogę nienaukowemu, idealistycznemu wyjaśnianiu zjawisk przez aktywność form, czyli
idealnych wzorów rzeczywistości, istniejących w umyśle Boga i w samych rzeczach jako
ich przyczyny celowe. Bruno zaś udowadniał pierwotność materii. Była to herezja nie do
pobłażania.
Bruno bronił teorii Kopernika. Doskonale zdawał sobie sprawę, że istotą tej teorii nie
jest heliocen-tryzm, lecz obalenie geocentryzmu prowadzące do przyjęcia
kosmologicznego policentryzmu, czyli teorii mówiącej o istnieniu wielu "środków" (słońc)
we wszechświecie. Twierdził, że teoria Kopernika jest teorią przyrodniczą dotyczącą
obiektywnej rzeczywistości - a więc nie tylko przyjął, ale i popularyzował jego teorię,
wyjaśniając ją i broniąc jej przed przeciwnikami. Uznawał, że jest tylko jedno niebo
tożsame z nieskończoną przestrzenią wypełniającą cały Wszechświat. W tym
nieskończonym niebie znajdują się nie tylko gwiazdy, ale również Ziemia. Nie ma więc
żadnych podstaw do tradycyjnego przeciwstawiania doskonałego nieba marnej Ziemi,
ponieważ Ziemia znajduje się na tym samym niebie, co inne ciała niebieskie. To też była
herezja nie do przyjęcia przez teologów Kościoła katolickiego.
Bruno utożsamiał przyrodę z Bogiem. Wypracował nowe pojęcie materii jako czynnika
aktywnego, dynamicznego, twórczego. Było to jedno z najbardziej doniosłych wydarzeń
w dziejach filozofii.
Uznawał, że nie chrześcijański Bóg, lecz naturalne "prawo kołowrotu" jest - tkwiącym w
samej przyrodzie - Stwórcą świata. Wprowadzenie pojęcia praw przyrody, które działaj ą
na podobieństwo zazębiających się trybów mechanizmu - stało się potem podstawą
siedemnaste - i osiemnastowiecznego ate-izmu. To też było herezją.
Idea krążenia, przewrotów, kołowrotu mogła pełnić rewolucyjną funkcję burzy cielska
wobec światopoglądu feudalnego, w którym teoria państwa zasadzała się na "porządku
ustanowionym przez Boga", polegającym na bezwględnym podporządkowaniu bytów
"niższych" bytom "wyższym". Dlatego też trzeba było zamknąć usta temu, kto j ą głosił.
Proces Giordano Bruno osobiście nadzorował papież Klemens VIII. Z
wiadczy o tym
dokument z 4 lutego 1599: "Ojciec Z
więty zarządził, aby Ojcowie Duchowni, tj. Ojciec
Komisarz i Bellarmino, przedstawili oskarżonemu jego twierdzenia jako nie tylko uznane
wręcz za heretyckie, ale również potępione przez Ojców Kościoła, przez Kościół Z
więty,
przez Stolicę Apostolską. Jeżeli uznaje za takie - to dobrze, w przeciwnym zaś razie
należy dać mu czterdziestodniowy termin do namysłu".
Zainteresowanie papieża procesem Giordano Bruno płynęło też z osobistych pobudek.
Kiedyś Giordano Bruno zarzucił papieżowi "obłudę i okrucieństwo", nazywał go
"wikariuszem piekielnego tyrana" i oskarżał papieża o "zarażenie świata zabobonnym
kultem i bardziej niż bydlęcą ignorancją". Teraz za to musiał zapłacić.
W dokumencie z 21 paz
dziernika 1599 zapisano: "Giordano Bruno... oświadczył, że nie
ma się z czego kajać, niczego nie żałuje i nie ma powodu do odwołania czegokolwiek ani
też nie wie nic, w związku z czym mógłby złożyć odwołanie lub okazanie skruchy. Wielce
Wielebni Panowie zarządzili, aby Wielebny Ojciec... wskazał mu na jego zaślepienie i
wyjaśnił fałszywośćjego nauki".
Dnia 21 grudnia 1599 zapisano: "W obecności Wielce Wielebnych Panów był w sali
Kongregacji przez tychże zapytywany i przesłuchany w sprawie wszystkich swoich nauk,
zaprzeczał i z powrotem odprowadzony został do więzienia. Wobec czego
Kongregacja i obecni dwaj Kardynałowie postanowili, że Wielce Wielmożny Hipolito,
generał zakonu kaznodziejskiego, i wikariusz tego zakonu, brat Paolo, będą pertraktowali
z rzeczonym bratem Giordanem i postarają się nakłonić go do odwołania tych twierdzeń,
by uznał swe błędy, by się poprawił i przygotował do odwołania swych błędów pod
przysięgą, co pozwoli okazać mu tę łaskę, by mógł znów odzyskać wolność".
W dokumencie z 20 stycznia 1600 czytamy:
"Rzeczony brat Giordano nie zgodził się na to i oświadczył, że nigdy nie głosił
heretyckich twierdzeń i że nauki jego zostały z
le zrozumiane przez członków Z
więtego
Officium. Wysłuchawszy zdania Jaśnie Oświeconych, Ojciec Z
więty nakazał przedsięwziąć
ostatnie kroki w tej sprawie i zachowując wszelkie formalności ogłosić wyrok i
wymienionego brata Giordana wydać władzy świeckiej".
Wyrok wydano 8 lutego 1600 roku. Giordano Bruno został doprowadzony z więzienia
do pałacu kardynała Madruzzi przy kościele św. Agnieszki. Ubrano go w strój
pokutującego mnicha, do ręki włożono mu zapaloną świecą, szyję okręcono sznurem. Kat
rzucił go na kolana przed kardynałami, radcami inkwizycji i jej notariuszem, który
odczytał wyrok:
"Nazywamy, obwieszczamy, osądzamy i ogłaszamy cię, bracie Giordano Bruno,
nieskruszonym, zawziętym i zatwardziałym heretykiem... Jako takiego wyłączamy cię
słownie z powszechności kościelnej i z naszego Z
więtego Niepokalanego Kościoła, którego
miłosierdzia okazałeś się niegodnym. Powinieneś zostać przekazany sądowi świeckiemu,
wobec czego przekazujemy cię Jaśnie Oświeconemu Gubernatorowi Miasta Z
więtego,
obecnemu na tej sali, ażeby ci wymierzył sprawiedliwość, przy czym usilnie błagamy go,
aby zechciał cię ukarać jak tylko można łagodnie i bez przelewu krwi. Prócz tego
osądzamy i potępiamy wszelkie twoje dzieła i pisma oraz zakazujemy czytania,
rozpowszechniania i posiadania ich, jako heretyckich, kłamliwych, zawierających wiele
herezji i błędów. Nakazujemy, ażeby od dnia dzisiejszego wszystkie twoje księgi, jakie
znane sÄ… Z
więtemu Officium, a także te, które w przyszłości wpadną w jego ręce, były
publicznie niszczone i palone na placu św. Piotra oraz wpisywane na indeks ksiąg [ Pobierz całość w formacie PDF ]