[ Pobierz całość w formacie PDF ]

skojarzenia. Przykładowo, cyfry 2, 1, 4, 5 traktował jako dwa oddzielne zestawy (21 i 45), ozna-
czające czasy pokonania dwóch odcinków znanej sobie trasy. Jednak mimo popisowej pamięci
do liczb S.F. zapamiętywał litery nie lepiej niż inni ludzie. Podczas miesięcy ćwiczeń z zestawa-
mi cyfr mężczyzna nie rozwinął swoich ogólnych zdolności pamięciowych, lecz jedynie udosko-
nalił sposoby organizowania i integrowania informacji mających postać liczbową.
Procesy organizowania i integrowania informacji wyjaśniają przyczyny, dla których lu-
dzie z kultur innych niż zachodnia łatwiej zapamiętują historie znajome niż nowe (Harris
i in., 1992), a japońscy mistrzowie posługiwania się liczydłami, potrafiący utrzymać w pamię-
312
KODOWANIE I WYDOBYWANIE informacji z pamięci Rozdział 7
ci 15 cyfr i odtwarzać je w dowolnej kolejności, litery i nazwy owoców pamiętają w stopniu
przeciętnym (Hatano i Osawa, 1983). Znaczenie efektywnej organizacji informacji obrazuje
ryc. 7.9. Ludzie żyjący w kulturze Zachodu spontanicznie organizują zapamiętywane słowa
w kategorie, a wydobywając je z pamięci, najpierw przypominają sobie słowa z jednej katego-
rii, a dopiero póz
niej z kategorii następnych (Bousfield, 1953). Ponieważ taki sposób postę-
powania lepiej sprawdza się wówczas, gdy człowiek jest świadomy istnienia określonych kate-
gorii, jawność tych kategorii jest bardzo użyteczna.
Ryc. 7.9
Organizacja hierarchiczna
MINERAA
Y
Bower i jego współpracownicy (1969)
prosili badanych o uczenie siÄ™ zesta-
wów słów oznaczających przedmioty
należące do różnych kategorii. Niektó-
metale kamienie
rym osobom badanym prezentowano
słowa w kolejności losowej, natomiast
innym pokazywano je w formie sche-
matu porządkującego je w sposób
hierarchiczny. Badani, którzy posługi-
rzadkie powszechne stopy cenne budowlane
wali siÄ™ zamieszczonym obok schema-
tem ułatwiającym im organizację
zestawu słów, zapamiętali ich trzykrot-
platyna aluminium brąz szafir wapień
nie więcej niż pozostali.
srebro miedz
stal szmaragd granit
Przedruk za: G.H. Bower, M.C. Clark, A.M.
złoto ołów mosiądz diament marmur
Lesgold, D. Winzenz, Hierarchical retriewal
żelazo rubin łupki
schemas in recall of categorized word
lists,  Journal of verbal Learning and
Behaviour , 8, 323 343, za zgodÄ… Elsewier
Jeden z najbardziej zaskakujących wyników badań nad pamięcią jest taki, że wysiłek za-
pamiętania danego materiału znaczy stosunkowo niewiele; tym, co liczy się przede wszystkim,
Uczenie siÄ™ zamierzone
jest stopień zorganizowania i zintegrowania informacji. Bower (1972) opisuje przebieg i wyni-
uczenie zachodzÄ…ce w wyniku
ki eksperymentu, którego uczestników proszono o tworzenie umysłowych obrazów łączących
podjęcia celowego wysiłku.
prezentowane im pary słów (przykładowo, wyrazy  auto i  biurko mogły zostać połączone
Uczenie siÄ™ mimowolne
w wyobrażeniu biurka przymocowanego do dachu samochodu). Jednej grupie osób badanych
uczenie zachodzÄ…ce pomimo
polecono wykorzystanie wyobrażonych obrazów do zapamiętania par słów; uczenie się zacho-
braku odpowiednich intencji.
dzące na skutek podejmowania celowego wysiłku jest nazywane uczeniem się zamierzonym.
Osoby z drugiej grupy nie usiłowały zapamiętywać par słów,
gdyż poproszono je wyłącznie o oszacowanie stopnia realności
wyobrażonych obrazów; uczenie się zachodzące w sposób nie-
intencjonalny jest nazywane uczeniem siÄ™ mimowolnym. Wy-
niki eksperymentu okazały się niezwykle interesujące: uczestni-
cy grupy uczenia się mimowolnego odtwarzali słowa równie
dobrze jak osoby, którym polecono ich zapamiętanie. Podkreś-
lić przy tym trzeba, że wyniki te nie umniejszają wagi motywa-
cji i wysiłku, lecz jedynie wskazują na to, że wysiłek włożony
w organizowanie słów pod postacią obrazów, mimo braku od-
powiedniej instrukcji, pozytywnie wpłynął na przebieg procesu
uczenia się. Analogiczne wyniki uzyskano w następnych ekspe-
rymentach, w których badano wykonywanie innych zadań pa-
mięciowych (J.R. Anderson, 2000; Hyde i Jenkins, 1973).
Wkuwanie jest świetnym sposobem
uczenia się do egzaminu, czyż nie?
Nie. Badania wskazują na to, że
Wspomnienia obciążone emocjonalnie
znacznie lepiej zapamiętujemy
S. posiadał pamięć tak rewelacyjną, że badający go naukowcy nie mogli poddawać go zwy-
materiał, którego uczenie się jest
kłym eksperymentom, ukierunkowanym na odkrywanie czynników decydujących o lep- rozł ożone w czasi e, niż mate-
riał, którego uczenie się jest s ko-
szych lub gorszych zdolnościach pamięciowych przeciętnych ludzi. W wypadku większości
masowane w jednej lub dwóch
z nas zapamiętywanie jest uzależnione od aspektów sytuacyjnych, wśród których wyróżnia sesjach wkuwania.
313
Rozdział 7 PAMI

: życie dniem wczorajszym
siÄ™ aspekt emocjonalny: informacje majÄ…ce znaczenie emocjonal-
ne magazynujemy w pamięci epizodycznej lepiej niż informacje
obojętne. Bradley wraz ze współpracownikami (1992) pokazywał
ludziom slajdy prezentujące trzy rodzaje obrazów: pozytywne,
negatywne i neutralne, przedstawiające między innymi przystoj-
nego nagiego mężczyznę przytulającego atrakcyjną nagą kobietę,
spalone ciało i lampkę na biurko. Osoby badane lepiej zapamię-
tały bodz
ce wzbudzające emocje  zarówno pozytywne, jak i ne-
gatywne  niż bodz
ce neutralne.
Dlaczego emocje wspomagają zapamiętywanie? Próbę udzie-
lenia szczegółowej odpowiedzi na to pytanie podjęli Cahill,
McGaugh i współpracownicy (1994). Badacze prezentowali lu-
dziom obrazki ilustrujÄ…ce pewnÄ… historiÄ™. Wszystkie obrazki po-
kazywane jednej grupie badanych były omawiane w sposób neu-
tralny ( Spacerujący wzdłuż ulicy chłopiec dostrzega kilka rozbi-
tych samochodów, które wzbudzają jego zainteresowanie ).
Początkowe i końcowe obrazki przedstawiane drugiej grupie ba-
danych także były charakteryzowane w sposób neutralny, nato-
miast środkowym obrazkom oglądanym przez tę grupę towarzy-
szył opis krwawego wypadku ( Przechodzący przez ulicę chłopiec
staje się uczestnikiem straszliwego wypadku, podczas którego
doznaje ciężkich obrażeń ). Godzinę przed pokazem slajdów po-
łowie uczestników każdej z grup podano tabletkę z cukru niewy-
wierającą żadnego wpływu na organizm. Pozostałym badanym
podano lek wchodzÄ…cy w interakcjÄ™ z noradrenalinÄ…  neuroprzekaz
nikiem majÄ…cym za-
Kobiety zapamiętują bodz
ce emocjo-
sadnicze znaczenie dla funkcjonowania hipokampa (który z kolei odgrywa podstawową ro-
nalne lepiej niż mężczyz
ni, co wynika
częściowo z tego, że u tych pierw- [ Pobierz całość w formacie PDF ]