[ Pobierz całość w formacie PDF ]

przegranej załamał się, poszedł wprost na wódkę i ku zgorszeniu otoczenia zalał się w trupa
(ostatecznie miał prawo  własna ujrzana nagle starość jest chyba do licha niełatwym
problemem), to jednak morał noweli mógłby być taki sam jak jest, tylko krystalizacja jego
odbyłaby się inaczej: nie w sposób łatwy a nieprawdopodobny (błyskawiczna zmiana nastroju
bohatera), jak u Promińskiego, lecz w sposób trudniejszy ale naprawdę wychowawczo
dydaktyczny, bo poprzez samodzielne przemyślenia pobudzonego opisanym dramatem na
korcie czytelnika. Opowiadanie działałoby wtedy samym swym miąższem literackim. Bracia
Karamazow,
182
Anna Karenina, Nostromo czy inne arcydzieła nie potrzebują przecież werbalnych
moralizatorskich konkluzji  mówią same za siebie.
A teraz przejdz
my do pochwał. Powiedziałem, że Pro-miński ponosi porażkę literacką, lecz
ponosi ją chcąc walczyć na wysokich piętrach. Porażka decyduje o tym, że Opowiadania
sportowe nie są literaturą najwyższej jakości; są one jednak dobrą literaturą drugiej klasy, a
ta, w myśl moich wywodów początkowych, ma również ważną funkcję kulturalną do
spełnienia. Konstatując nienaganną robotę literacką tych nowel podejrzewałem czasem
Promińskiego, że najlepiej czuje się on właśnie jako bezpretensjonalny i mało
naintelektualizowany a za to sprawny pod względem fabuły, psychologii i opisu pisarz drugiej
klasy. Ale to już jego sprawa. Faktem jest, że nowele jego pisane są własnym, przyjemnie
pociągającym rytmem i stylem, że wiele tu przedniego humoru i celnej psychologii, finezji i
krótkich spięć, że postacie widzimy jak żywe, zaś opisy meczów, walk czy biegów są pełne
znawstwa i niezwykle emocjonujące. Specjalnym jednak walorem prozy Promińskiego
(zwrócił już na to uwagę któryś z recenzentów) są jego skrótowe a niezwykle sugestywnie
metaforyczne obrazy  roi się od nich zwłaszcza w opisie meczu  Santa Barbary":  Miguel...
92
czuł noże w płucach, a stawy biodrowe miał jakby związane łykiem";  ...technicznie wygrał
ten pojedynek ale kiedy wyrwał się o metr z piłką, wszyscy gracze byli dla niego niebiesko-
czarną masą";  lubił gęsty łopot braw, a nie taki leciutki i pobieżny jakby kilka gołębi zerwało
się do lotu";  piłka trysnęła mu z prawej nogi wysoką, skośną świecą, nabierającą odległości
pod koniec lotu". Widzimy ten mecz, widzimy bieg, widzimy kort tenisowy. Najsłabsza jest
nowela Bierz rękawice, cała nasycona re-zonerstwem, nie bardzo w dodatku jasnym,
najlepsza  Bramkarz  Z
więtej Barbary" ze swoim świetnie przeprowadzonym,
niepokojącym nastrojem oczekiwania. W sumie Opowieści czyta się z żywą przyjemnością,
można czerpać z książki tyle satysfakcji, ile zaczerpnął jej autor niniejszej .recenzji, to znaczy
 dużo.
Innego kalibru sÄ… Kartki sportowe * Adolfa Rudnickiego. To wielkie pisarstwo  a raczej
okruchy wielkiego pi-
* Adolf Rudnłckl: Kartki sportowe. Książka i Wiedza, Warszawa 1952.
183
sarstwa, okruchy z wielkiej uczty. Okruchy  bo książeczka ta ma rozmyślnie charakter
garści z uroczą nie-dbałością rzuconych miniatur. Wielkiej  bo każde zdanie nabrzmiałe tu
jest treścią, treścią wieloraką i wielo-perspektywiczną, głęboką wiedzą o człowieku i jego
rozlicznych sprawach. Ta książeczka wiąże właśnie sport z wewnętrznym nurtem wszelkich
rzeczy, ta książeczka trafia poprzez sport do  smaku i porządku świata. Podnosi  sportowe
do ludzkości", ze sprawy i kibicostwa' piłkarskiego wyprowadza ważności ogólnoludzkie, a
obraz starego gracza staje się tu punktem wyjścia do rozważania wiecznego problemu
przemijania pokoleń i ich zmiany warty. A przy tym  ileż tu ciepła i wdzięku, ileż pięknych
jak subtelne, precyzyjne sztychy obrazów  lecz żaden z nich nie jest celem sam dla siebie,
tak jak żadne spostrzeżenie psychologiczne nie ma tutaj, co częste jest u Rroniińskiego, cech
sprytnego, reżyserskiego, kokieteryjnego  tricku". U Rudnickiego każde takie spostrzeżenie
odznacza się wysokim ciężarem gatunkowym, bo natychmiast jest zwielokrotnione i
uogólnione, natychmiast pada na nie światło kilku reflektorów i perspektywa przeżyć wielu
ludzi. Rudnicki nie rzuca słów na wiatr, choć nie odmierza ich jak skąpiec: uroki i mądrość
jego pisarstwa są ekonomicznie skondensowane z natury  właśnie na tej organicznej
aforystyczności polega cen-ność jego prozy; rzuca aforyzmy z pozorną niedbałością wirtuoza,
lecz to jest tylko taki jego artystyczny fason  w istocie niełatwo znalez
ć prozę bardziej
odpowiedzialną za zawarte w niej myśli  forma językowa i myśl stanowią tu nierozłączną
jedność. A oto parę typowych afory-stycznie uogólnionych zdań z Kartek sportowych:
 Gdyby krytycy malarscy potrafili tak zanalizować obraz, a krytycy teatralni grę aktorów, jak
szesnastoletni chłopcy grę Barana czy Hogendorfa, musielibyśmy mówić o wielkiej krytyce
artystycznej w Polsce".  Gdyby mnie spytano, co robię na zawodach, odpowiedziałbym 
uczę się wielorakich prawd o życiu, z których jedne znoszą drugie. Ale jedna prawda trwa i
nigdy jeszcze żadne zawody jej nie przekreśliły, ta mianowicie, że gra jest walką od pierwszej
do ostatniej chwili i że najmniejszy błąd w najdalszym zakątku boiska może przyczynić się do
klęski. Jak w życiu."  Być może... że futbol stanowi namiastkę
184
wojny. Jest to wojna, do której nie ustosunkowujemy się wrogo".  Podobnie jak film, piłka
(nożna) stanowi sumę... Podobnie jak geniusz filmu, geniusz piłki posiada naturę wędrującą. [ Pobierz całość w formacie PDF ]