[ Pobierz całość w formacie PDF ]

Rosji. Gorąco popierał żydowskie osadnictwo w Erec Israel. Ruch Miłośników Syjonu
zyskał również poparcie rabbina Hermana Zvi Schapira z Niemiec. Popierał on
rewolucyjne idee i opowiadał się za żydowskim osadnictwem w Palestynie.
W ruchu Miłość Syjonu (hebr. Hibat Zion) doszło jednak do wewnętrznych sporów
pomiędzy świeckimi i religijnymi członkami. Aszer Ginzberg (1856-1927) założył tzw.
"kulturowy syjonizm", który stał się alternatywą dla "syjonizmu politycznego". Syjonizm
kulturowy podkreślał pojęcie "żydowskości" i łączył świadomość własnej kultury z
akceptacjÄ… innych kultur.
W 1901 roku w Niemczech powstało Stowarzyszenie Pomocy Niemieckim %7łydom
(Hilsvereinder Deutschen Juden). Celem działalności była pomoc żydowskim imigrantom
ze Wschodniej Europy w imigracji do Niemiec.
W 1912 roku w niemieckim parlamencie (Reichstag) na 100 posłów 12 było %7łydami.
W 1912 roku w Katowicach na Górnym Z
ląsku połączyli się przedstawiciele ortodoksji i
kierunków chasydzkich przeciwko syjonizmowi. Powstała w ten sposób światowa
42
organizacja konserwatywno-religijna ortodoksyjnych %7łydów Aqudat Israel (Zjednoczenie
Izraela), w skrócie Aguta. Celem działalności było utrzymanie żydowskiej odrębności
wśród narodów i walka z asymilacją. Program działania opierał się na zasadach Tory.
Uważała, że przedwczesne utworzenie żydowskiego państwa w Palestynie przez świecki
ruch syjonistyczny będzie bluz
nierstwem wobec Boga. Jednym z liderów Aqudat Israel
był rabin Hayim Ozer Grodzenski (1863-1940).
1 sierpnia 1914 roku rozpoczęła się I wojna światowa (1914-1918). W walkach wzięło
udział 65 milionów żołnierzy, w tym 1,5 miliona było %7łydami. Niemcy wystawili około 100
tysięcy żydowskich żołnierzy, w tym 2 tysiące było oficerami.
Na przełomie 1917/1918 roku nastąpił wielki kryzys ekonomiczny w Niemczech,
Austro-Węgrach i Rosji. Trudy wojenne przekroczyły możliwości walczących państw.
Władze oskarżyły %7łydów o wszystkie niepowodzenia wojenne i wszelkie trudności życia.
Uogólniono stereotyp przynoszącego szkodę %7łyda, działającego na dodatek po stronie
wroga. Ugrupowania nacjonalistyczne taką antyżydowską agitacją tworzyły sobie
masowe zaplecze zwolenników. Do niepokojów doszło w niektórych rejonach Niemiec.
W 1918 roku walczące strony zgodziły się na zawarcie rozejmu i zakończenie I wojny
światowej. Ogółem w wojnie uczestniczyło 1.506.000 żydowskich żołnierzy, z których 170
tysięcy zginęło. Ponad 100 tysięcy %7łydów otrzymało odznaczenia za odwagę.
DZIEJE %7Å‚YDÓW W POLSCE - ZABÓR ROSYJSKI
Zabór rosyjski obejmował: Białoruś, Ukrainę, Podole i pozostałe wschodnie ziemie.
Razem 492 tysięcy km2 i 5 miliony 500 tysięcy mieszkańców.
Podobnie do %7łydów polskich podeszła caryca Katarzyna II (1729-1796). Chciała z nich
zrobić normalnych obywateli, posiadających te same prawa i obowiązki co wszyscy,
jednak za cenę unicestwienia żydowskiej tożsamości i kultury. W zaborze rosyjskim
przyporządkowano %7łydów do klasy mieszczaństwa, jako kupców i drobnych mieszczan.
W dokumentach określano ich "Hebrajczycy" ("Jewrei"), jako wspólnotę religijną.
Natomiast pojęcie "%7łyd" łączono z cechami narodowymi. W ten sposób carska Rosja
zrównała w prawach %7łydów z wszystkimi innymi narodowościami.
W rosyjskim zaborze %7łydzi często przybierali jako nazwisko nazwę miejscowości, z
której pochodzili lub nazwisko właściciela majątku, w którym mieszkali. Stąd wzięły się
takie nazwiska jak: Warszauer, Posner, Minsker lub Czartoryski i Wiśniowiecki.
Tereny zaboru rosyjskiego były obszarem największego rozwoju ruchu chasydzkiego.
Głównym chasydzkimi ośrodkami były: Góra Kalwarii, Aleksandrów, Kock, Sochaczew,
Grodzisk, Radomsk, Stryków, Parysów, Radzyń, Radzymin, Lubawicz, Mszczonów,
Nowomińsk i Kozienice. Chasydzi mieli własne chasydzkie bożnice (klausn) oraz
modlitewnie (sztibłech). Tworzyli silne i zwarte środowiska, niemal jak rodziny oparte na
43
silnych więzach braterskiej przyjaz
ni. Na czele stali cadycy z różnych dynastii cadyków.
Chasydzi tłumnie pielgrzymowali do dworów swoich cadyków.
Na początku XIX wieku dały się zauważyć na ziemiach polskich znaczne tendencje
asymilacyjne wśród części %7łydów. W niektórych środowiskach mówiono o zastąpieniu
języka jidysz językiem polskim, co stanowiłoby pierwszy krok do ściślejszej integracji
%7łydów z Polakami. Wielu %7łydów oddawało życie w powstaniach polskich, walcząc o
sprawę polskiej niepodległości narodowej. Wielu wybitnych przedstawicieli
zasymilowanej żydowskiej burżuazji, takich, jak Leopold Kronenberg czy Herman
Epstein, podejmowało zjednoczone działania zmierzające do pogodzenia interesów
żydowskich i polskich w sprawach dotyczących religii, kultury, czy gospodarki. Te próby
zakończyły się jednak fiaskiem i jakby obumarły wraz z upadkiem powstania
styczniowego w 1863 roku.
Równocześnie we wszystkich zaborach rozwijał się przeciwny tym ideom ruch
Oświecenia żydowskiego, który dążył do społecznego wyodrębnienia, narodowego
odrodzenia oraz zreformowania tradycyjnego żydostwa we wszelkich jego dziedzinach.
W owym czasie znacznie wzrosła ruchliwość społeczna %7łydów, gdyż nie byli już
przywiązani do gett, w których mieszkali w miastach. Rodziny żydowskie mogły teraz
swobodnie przesiedlać się na przedmieścia lub na wieś. Często, bogate żydowskie
rodziny, na przykład w Warszawie i A
odzi, opuszczały śródmieście. %7łydzi z Kazimierza
wracali do Krakowa. Wielu %7łydów z zaboru rosyjskiego przenosiła się do Galicji, gdzie
wolno im było kupować ziemię. Ogólna jednak liczba rolników żydowskich na ziemiach
całej Polski nie była wówczas zbyt wielka, bowiem nie przekraczała 200 rodzin.
W latach 1801-1825 w Rosji panował car Aleksander I (1777-1825). W 1802 roku car
powołał do życia Komitet dla urządzenia %7łydów, który miał za zadanie zbadać kwestię
żydowską na polskich ziemiach wcielonych do Cesarstwa Rosyjskiego.
W 1802 roku Raw Haim założył słynną jesziwę we Włodzimierzu, w zaborze rosyjskim.
Uczelnia szybko zyskała sławę żydowskiego centrum nauki na świecie.
W tym samym roku w Bracławiu osiadł cadyk Nachman ben Simcha (1772-1810).
Nachman jest opisywany jako ostatni z pięciu wielkich i świętych ludzi, którzy pojawili się
w historii Izraela; jego poprzednicy to Mojżesz, Rabbi Simeon ben Jochaj, Izaak Luria i
pradziad Nachmana, Israel Baal Szem Tow. Nachman postawił przed sobą zadanie
zbawienia dusz %7łydów pomordowanych przez Hajdamaków w 1768 roku, podczas
obrony twierdzy w pobliskim Humaniu. Wierzył, że dusze pomordowanych błądzą w
miejscu kaz
ni nie mogąc wspiąć się wzwyż, aż przybędzie dusza, która dz
wignie ich w
górę i wierzył, że tą osobą jest on sam. Nachman uznawał Sabbataja Cwi za Mesjasza.
Jego zdaniem w każdym pokoleniu może być tylko jeden prawdziwy cadyk i jest nim
właśnie on. Takie poglądy musiały prowadzić do konfliktu i zerwania stosunków z resztą
ruchu chasydzkiego.
Reorganizacji ruchu po śmierci Nachmana poświęcił się jego już uczeń Natan (1780 -
1845), który posiadał wybitne zdolności nie tylko literackie, ale i organizatorskie. Z
czasem zarzucił twórczość literacką by przewodniczyć chasydom bracławskim, których
44
liczba zaczęła rosnąć. Po śmierci Natana chasydom bracławskim przewodził Nachman z
Tulchina. W latach międzywojennych chasydom bracławskim udało się wyrwać z izolacji
innych odłamów chasydyzmu i osiągnęli znaczne uznanie społeczeństwa, zwłaszcza w
Polsce. %7łyli dalej na Podolu jeszcze we wczesnych latach reżimu sowieckiego.
W 1804 roku w carskiej Rosji ustanowiono "Statut o urządzeniu %7łydów" (ros.
"Polozenije dla Jewriejew"). Zamiarem tego statutu było pełna asymilacja %7łydów w [ Pobierz całość w formacie PDF ]